Η Γοητεία της Εξελικτικής Θεωρίας

darwinyoungoldΤου Νίκου Τσούλια

Είναι πλέον η πιο προβεβλημένη επιστημονική θεωρία από κοινωνικής και κοσμοθεωρητικής άποψης. Είναι η πιο μεγάλη και η πιο ουσιώδης «αφήγηση» που μπορεί να διατυπωθεί στην ιστορία του ανθρώπου, αφού αφορά την αφήγηση του μεγάλου ταξιδιού της ζωής στον πλανήτη μας. Είναι η πιο πολύπαθη επιστημονική θεωρία που συνάντησε και εξακολουθεί να συναντά με ολοένα και μικρότερη ένταση όμως τις σφοδρότερες ενστάσεις από τα θρησκευτικά δόγματα και δη από την Καθολική εκκλησία.

Ωστόσο το ταξίδι της είχε διακυμάνσεις και περιπέτειες. Από το ξεκίνημα της ελευθερίας του πνεύματος, τη γέννηση του Δυτικού στοχασμού, οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι θα θέσουν τα πρωτόλεια ερωτήματα, θα ψηλαφίσουν τις πρώτες απαντήσεις και θα καλλιεργούν προβληματισμούς και θεωρήσεις με μια ξεχωριστή επιμέλεια. Εδώ ο Εμπεδοκλής θα συλλάβει την έννοια της εξέλιξης των έμβιων όντων αλλά και θα προσφέρει – πρώτος αυτός – την εξήγηση του πώς συμβαίνει αυτή η θαυμαστή πορεία της εξέλιξης˙ θα επινοήσει τη φυσική επιλογή ως μια γενική ιδέα. Αλλά σ’ αυτή την περίοδο γεννιέται και η δημοκρατία και επικρατεί μια κουλτούρα πολυφωνίας και αντιπαράθεσης ιδεών πρωτόγνωρη και άγνωστη για τα δεσποτικά καθεστώτα της Ανατολής. Και είναι αυτός ο πλουραλισμός στο στοχασμό του ανθρώπου η δύναμη της ελευθερίας του πνεύματος. Οι απόψεις του Εμπεδοκλή θα μείνουν όμως στη σκιά της μεγάλης μορφής – της μεγαλύτερης στην ιστορία του ανθρώπου – του Αριστοτέλη και θα παραμείνουν εν αδρανεία αιώνες και αιώνες μέχρι να έλθει το κύμα της νεώτερης επιστήμης, το οποίο με βασικά εργαλεία της τη συγκροτημένη παρατήρηση και το πείραμα θα αρχίσει να τροποποιεί και να μετασχηματίζει αρκετές κρατούσες θεωρίες.

Θα έλθει ο Κάρολος Δαρβίνος που με τη συστηματικότητα της παρατήρησής του και με τον επαγωγικό λογισμό του θα επαναδιατυπώσει και θα τεκμηριώσει με τον πιο απόλυτο τρόπο την εξελικτική θεωρία. Τον Δαρβίνο και τη θεωρία του θα την πολεμήσει το κατεστημένο και οι κάθε λογής εκφράσεις της αντίδρασης που επιχειρούν με κάθε τρόπο να χειραγωγήσουν τόσο τα πορίσματα των νέων επιστημονικών θεωριών όσο και τις προεκτάσεις που επιφέρουν στο στερέωμα των ιδεολογιών και των κοινωνικών συσχετισμών. Όχι μόνο δεν θα του πιστώσουν την ορθότητα μιας «νέας ιδέας», αλλά θα επιχειρήσουν να παρακάμψουν τον πυρήνα της θεωρίας του: την κοινή καταγωγή όλων των μορφών ζωής, την εξελικτική δυναμική της φύσης και των έμβιων οργανισμών και την ενότητα της ζωής και της ύλης – που είναι οι θεμέλιοι λίθοι της κοσμοθεώρησής του – και έτι περαιτέρω θα στρεβλώνουν συνειδητά τις απόψεις του για να συκοφαντηθεί η ισχύς των συμπερασμάτων του. Θα μιλάνε για δήθεν μια ζωώδη συμπεριφορά του ανθρώπου και όχι για τη ζωική του καταγωγή, για να δημιουργήσουν σκιά στον ορθολογισμό της σκέψης του Δαρβίνου και για να ηθικοποιήσουν ένα ούτως ή άλλως στρεβλό πεδίο δογματικής θεώρησης. Θα εφεύρουν αργότερα μια άγνωστη στο Δαρβίνο αντίληψη, τον κοινωνικό δαρβινισμό, ότι δήθεν ο μεγάλος φυσιοδίφης ισχυρίζεται την ισχύ στη φύση του «νόμου του ισχυρότερου» – και αυτό προκειμένου να ενδυναμώσει την κοινωνική επικράτηση η κυρίαρχη κοινωνική τάξη της εποχής και κάθε εποχής -, όταν ποτέ στη θεωρία της εξέλιξης δεν υπάρχει καμιά τέτοια άποψη, παρά μόνο η εύνοια των καλύτερα προσαρμοσμένων πληθυσμών σε ένα συγκεκριμένο κάθε φορά φυσικό περιβάλλον.

Η Εξελικτική θεωρία είναι η πιο ολιστική επιστημονική θεώρηση, όχι απλά και μόνο γιατί αναφέρεται στο άπαν της γήινης βιόσφαιρας, αλλά και γιατί κατακτά ερμηνευτικά εργαλεία της πιο «ανοικτής σκέψης» του ανθρώπινου πνεύματος. Αναδεικνύει τη ιερότητα της ζωής μέσα από την ταπεινότητα της καταγωγής και από την επιδίωξη ενός ουμανιστικού νοήματος στον πολιτισμό. Επανατοποθετεί τον άνθρωπο και τον πολιτισμό του σε μια αγαστή σχέση με τη φύση – μακριά από κάθε αλαζονική συμπεριφορά, αφού η «Φυσική Επιλογή είναι μια δύναμη έτοιμη πάντα για δράση και ασύγκριτα ανώτερη από τις ανθρώπινες αδύναμες προσπάθειες»[i] – και θέτει την έννοια της ηθικής σε πιο αυθεντική βάση. Δεν αλλάζει μόνο “επιστημονικό παράδειγμα”, αλλά τροφοδοτεί ένα νέο “φιλοσοφικό και πολιτισμικό παράδειγμα”.

Σήμερα η Εξελικτική θεωρία δεν είναι απλά και μόνο μια επιστημονική θεωρία που είναι κραταιά και πλήρως γοητευτική και διδάσκεται σε όλα τα πανεπιστήμια των κοσμικών τουλάχιστον εθνών – κρατών. Σήμερα αποτελεί και μοντέλο για κάθε επιστημονική θεώρηση που έχει ως πεδίο αναφοράς της κάποιο πολυπαραγοντικό σύστημα. Το μήνυμά της είναι θεμελιώδες για τη σκέψη του ανθρώπου: μπορούμε να ερμηνεύουμε τη φύση υπό το φως πάντα μιας εξελικτικής θεώρησης. Η ίδια η εξελικτική θεωρία εμπεριέχει στους κόλπους της μια εξελικτική πορεία. Ο μηχανισμός της βιολογικής εξέλιξης, η φυσική επιλογή, η ευφυής επινόηση του Δαρβίνου, προσφέρει πλούσια ερμηνευτικά εργαλεία για την προσέγγιση επιστημών και έρευνας όλων εκείνων των πεδίων που δεν μπορούν να προσεταιριστούν με τις κλασικές μεθόδους του θετικισμού. Και αποτελεί ο εν λόγω μηχανισμός πεδίο απελευθέρωσης νέων δημιουργικών όψεων της ανθρώπινης νόησης σε πολλούς τομείς του επιστητού: ψυχολογία, ιστορία, κοινωνιολογία, τεχνητή ευφυΐα και ρομποτική κλπ

Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας. Η Εξελικτική θεωρία θα συμβαδίζει με την ίδια την εξέλιξη της ζωής, με την εξέλιξη του ανθρώπινου στοχασμού, με την εξέλιξη του πολιτισμού μας. Πάντα θα έχουμε νέα ερωτήματα και νέες θεωρήσεις. Πάντα οφείλουμε να είμαστε ευεπίφοροι σε νέες ιδέες και να μη δογματίζουμε και να είμαστε ταπεινοί για να κατανοήσουμε το ιερό φαινόμενο της ζωής. Πάντα θα πρέπει να αγωνιούμε μέχρι να δημιουργήσουμε έναν εξανθρωπισμένο πολιτισμό, έναν δίκαιο και όμορφο κόσμο.

Ο Δαρβίνος μάς δίνει μια όμορφη ιδέα. «Όταν δεν θα κοιτάζουμε πια ένα έμβιο ον όπως ένας πρωτόγονος κοιτάζει ένα πλοίο, σαν κάτι εξ ολοκλήρου πέρα από τις γνώσεις του, όταν θα θεωρήσουμε κάθε δημιουργία της φύσης σαν κάτι που έχει μια μακρά ιστορία – όταν θα θεωρήσουμε κάθε περίπλοκη δομή και ένστικτο ως το άθροισμα πολλών συνδυασμών που το καθένα είναι χρήσιμο στον κάτοχό του, κατά τον ίδιο τρόπο που κάθε μεγάλη εφεύρεση είναι το άθροισμα της εργασίας, της πείρας, του λογικού και ακόμα και των σοβαρών λαθών πολυάριθμων εργατών όταν θα δούμε από μια τέτοια σκοπιά κάθε έμβιο ον, πόσο περισσότερο ενδιαφέρουσα – μιλώ από πείρα – θα γίνει μελέτη της φυσικής ιστορίας!»[ii].

[i] Darwin, Ch. (2009), Η καταγωγή των ειδών, τ. Α΄, Αθήνα: Δ.Ο.Λ, σ. 98

[ii] ο.π., τ. Β΄, σ. 203-204

Διαβάστε το πρωτότυπο κείμενο από το ιστολόγιο του Νίκου Τσούλια “Παιδείας εγκώμιον” στο https://anthologio.wordpress.com/2015/10/24/%CE%AF-%CE%AE-%CE%AF-6/

Posted in Uncategorized | 260 Comments

Νέο φυλλάδιο “ΕΝΕΡΓΕΙΑ-ΕΝΖΥΜΑ”

Σας πληροφορούμε ότι αναρτήθηκε νέο ανανεωμένο φυλλάδιο για το κεφάλαιο “Ενέργεια-Ένζυμα” στην cyprusbiology.com. Μπορείτε να το βρείτε εδώ

Posted in Uncategorized | 687 Comments

Ασκήσεις Βιολογίας Παγκυπρίων Εξετάσεων 2003-2015

Η cyprusbiology.com ευχαριστεί τη βιολόγο Χριστίνα Περδίου για την επιμέλεια και ευγενική παραχώρηση των εκδόσεων “Ασκήσεις Βιολογίας Παγκυπρίων Εξετάσεων 2003-2015” και “Λύσεις Βιολογίας Παγκυπρίων Εξετάσεων 2003-2015“. Θεωρούμε τις δύο εκδόσεις απαραίτητες για τη σωστή προετοιμασία των τελειοφοίτων μας που θα διαγωνιστούν στη Βιολογία καθώς το σχολικό βιβλίο δεν περιέχει ασκήσεις.

Posted in Uncategorized | 227 Comments

ΚΑΙΝΟΤΟΜΟΣ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ

Αντιγράφω από το www.paideia-news.comfelekkis

Δημοσιεύθηκε σε διεθνούς κύρους επιστημονικό περιοδικό

Σύμφωνα με δελτίο τύπου του Πανεπιστημίου Λευκωσίας,  καινοτόμο έρευνα στον τομέα της Γενομικής και της Βιοϊατρικής, που τα αποτελέσματα της θα μπορούσαν να θέσουν σε αμφισβήτηση πολλές μελέτες στον τομέα της Βιολογίας και της Ιατρικής των τελευταίων χρόνων, δημοσίευσαν πρόσφατα στο διεθνούς κύρους επιστημονικό περιοδικό «Scientific Reports» του «Nature Publishing Group», ερευνητές από το Τμήμα Επιστημών Ζωής και Υγείας και της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, σε συνεργασία με το Ιατρικό Κέντρο του Μάνχαϊμ του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης.

Επικεφαλής της έρευνας είναι ο δρ. Κυριάκος Φελέκκης, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Επιστημών Ζωής και Υγείας και της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Οι ερευνητές μελέτησαν τις αλληλοεπιδράσεις των μικρών μορίων RNA (miRNAs), τα οποία είναι γνωστό ότι εμπλέκονται στην ρύθμιση της έκφρασης των γονιδίων, με τα γονίδια 8 διαφορετικών ειδών (κοτόπουλου, σκύλου, αγελάδας, αρουραίου, ποντικού, πίθηκου, χιμπαντζή και ανθρώπου).

Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι στα ανθρώπινα γονίδια – σε αντίθεση με τα άλλα είδη που μελετήθηκαν – η ρύθμιση της λειτουργίας τους από τα μικρό-RNA είναι απαραίτητη και αυστηρά ελεγχόμενη. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι παρεκκλίσεις από αυτόν τον αυστηρό έλεγχο μπορούν να εξηγήσουν το λόγο σύμφωνα με τον οποίο κάποιες ασθένειες παρουσιάζονται στον άνθρωπο και όχι σε άλλα ζώα. Περαιτέρω μελέτη αυτού του μοριακού ελέγχου θα μπορεί να υποβοηθήσει στην κατανόηση του μηχανισμού σε μια πληθώρα ανθρώπινων ασθενειών, καθώς και στη θεραπεία τους.

Ακόμα πιο σημαντικό είναι το εύρημα ότι ο ποντικός, ο οποίος χρησιμοποιείται ευρέως ως πειραματόζωο, μπορεί τελικά να μην είναι το κατάλληλο είδος για τη μελέτη των ανθρώπινων ασθενειών. Και αυτό γιατί το προφίλ της γονιδιακής του ρύθμισης είναι πολύ διαφορετικό από αυτό του ανθρώπου. Σε αντίθεση, ο αρουραίος παρουσιάζεται ως το πιο κατάλληλο πειραματικό μοντέλο. «Το όλο ζήτημα παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον, γιατί πολλά θα μπορούσε να ανατραπούν αν επαληθευθούν τα αποτελέσματα της έρευνάς μας. Αυτό θα έθετε σε αμφισβήτηση πολλές μελέτες στον τομέα της Βιολογίας και της Ιατρικής», κατέληξε ο δρ. Φελέκκης.

 

Posted in Uncategorized | 273 Comments

ΑΝΑΝΕΩΜΕΝΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ “ΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ-ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΜΑΚΡΟΜΟΡΙΑ”

Σας ενημερώνουμε ότι αναρτήθηκε ανανεωμένο φυλλάδιο για το κεφάλαιο “Χημεία της Ζωής-Βιολογικά Μακρομόρια” της Γ’ Λυκείου που περιέχει λέξεις-κλειδιά του κεφαλαίου καθώς και ασκήσεις. Μπορείτε να κατεβάσετε το φυλλάδιο στην σελίδα του κεφαλαίου στο http://www.cyprusbiology.com/?page_id=62

Στο ίδιο μέρος μπορείτε να βρείτε μικρού μήκους ταινίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη διδασκαλία.

Posted in Uncategorized | 275 Comments

Δωρεάν κεφάλαιο από το βιβλίο «Evolution: Making Sense of Life», 2η έκδοση

Αντιγράφω από www.biologyinschool.gr

Το NCSE προσφέρει δωρεάν ένα κεφάλαιο από τη δεύτερη έκδοση του βιβλίου των Carl Zimmer και Douglas J. Emlen «Evolution: Making Sense of Life» (Roberts and Company, 2015).

Πρόκειται για τμήμα του 14ου κεφαλαίου με τίτλο «Macroevolution». Πρόκειται για μία ξενάγηση στην ιστορία της βοιποικιλότητας, τις διεργασίες και τα πρότυπα προελεύσεων, προσαρμογών και εξαφανίσεων. Ο στόχος του κεφαλαίου είναι διττός: κατανόηση της ιστορίας της βιοποικιλότητας αλλά και του μέλλοντός της.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο εδώ

Κατεβάστε το κεφάλαιο εδώ

Posted in Uncategorized | 805 Comments

Ψήφισμα για εργαστηριοποίηση της Βιολογίας σε όλες τις τάξεις γυμνασίου και λυκείου

Στον πιο κάτω σύνδεσμο θα βρείτε ψήφισμα για εργαστηριοποίηση της βιολογίας σε όλες τις τάξεις γυμνασίου και λυκείου:

http://psifismabiologias.blogspot.com/2015/07/normal-0-false-false-false.html

Στις στήλες αριστερά και δεξιά του ψηφίσματος υπάρχουν ελληνικά και ξενόγλωσσα άρθρα αντίστοιχα που τεκμηριώνουν το ψήφισμα.

Παρακαλώ υπογράψτε και προωθείστε σε όλες σας τις επαφές μέσω email, Facebook, Twitter, LinkedIn και άλλων κοινωνικών δικτύων στα οποία συμμετέχετε.

Posted in Uncategorized | 232 Comments

Δημιουργία Σαντορίνης

Δείτε στο εξάλεπτο βίντεο που ακολουθεί πώς δημιουργήθηκε η Σαντορίνη. Εξαιρετικά χρήσιμο για τη διδασκαλία της Β’ Γυμνασίου καθώς και για την Επιστήμη Περιβάλλοντος.

Posted in Uncategorized | Comments Off on Δημιουργία Σαντορίνης

ΟΜΙΛΙΕΣ, ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ blod.gr

Η ιστοσελίδα www.blod.gr που δημιουργήθηκε με δαπάνες του Ιδρύματος Μποδοσάκη είναι μια πραγματικά αξιέπαινη πρωτοβουλία. Η ιστοσελίδα “συγκεντρώνει, καταγράφει και προβάλλει αυτούσιες, επιλεγμένες ομιλίες, διαλέξεις και εκδηλώσεις από όλο το φάσμα της επιστημονικής και πνευματικής ζωής, και εμπλουτίζεται διαρκώς με την πολύτιμη συνδρομή όσων εργάζονται για τη διάχυση της γνώσης.” Από αυτή τη στιγμή καταγράφεται ως μία από τις αγαπημένες ιστοσελίδες της cyprusbiology.

Αξίζει να περιηγηθείτε στις ομιλίες που ανήκουν στην κατηγορία Βιολογία, Φυσικές Επιστήμες αλλά και στις υπόλοιπες κατηγορίες.

Ξεχωρίζει η συζήτηση με θέμα “Η παράδοξη καταλληλότητα του σύμπαντος για τη ζωή” που διεξάχθηκε στις 27/5/2015 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στα πλαίσια της εκδήλωσης “Η επιστήμη στη ζωή μας”. Συμμετέχουν ο Σπύρος Σφενδουράκης, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου, ο Ηλίας Κούβελας, Ομότιμος Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών και ο Στέφανος Τραχανάς, Επίτιμος Διδάκτορας Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης και Πρόεδρος του ΔΣ των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης.

Posted in Βιολογία, Εξέλιξη, Ευφυές Σχέδιο | 245 Comments

Ολυμπιαδα Βιολογιας Α’ Γυμνασιου “ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΣ” 2015

Διεξήχθηκε την Κυριακή 10 Μάη 2015, για πρώτη φορά, με μεγάλη επιτυχία, η Ολυμπιάδα Α’ Γυμνασίου Θεόφραστος 2015. Κατεβάστε το δοκίμιο και τα αποτελέσματα από εδώ.

Posted in Uncategorized | 224 Comments